Awans zawodowy nauczycieli to proces, który podlega ścisłym regulacjom prawnym. Od 2022 roku system ten został znacząco uproszczony, co wpłynęło również na zmianę podmiotów decydujących o kolejnych stopniach awansu. W polskim systemie edukacji decyzje o awansie zawodowym podejmowane są przez różne osoby i instytucje, w zależności od stopnia awansu, o który ubiega się nauczyciel. Artykuł przedstawia szczegółową analizę tego, kto i na jakich zasadach decyduje o awansie zawodowym nauczycieli.
Aktualny system stopni awansu zawodowego nauczycieli
System awansu zawodowego nauczycieli w Polsce został zreformowany w 2022 roku. Obecnie obowiązują trzy stopnie awansu: nauczyciel początkujący, nauczyciel mianowany oraz nauczyciel dyplomowany [1]. Jest to uproszczenie w stosunku do poprzedniego systemu, który przewidywał cztery stopnie. Reforma miała na celu zwiększenie efektywności edukacji poprzez uproszczenie procedur awansu i większe uznanie faktycznych kompetencji nauczycieli [2].
Nauczyciel początkujący musi przepracować minimum 2 lata i 9 miesięcy, zanim będzie mógł ubiegać się o awans na nauczyciela mianowanego. Z kolei nauczyciel mianowany musi przepracować co najmniej 5 lat i 9 miesięcy, aby móc ubiegać się o stopień nauczyciela dyplomowanego [1]. Te okresy stanowią minimalny czas przygotowania do kolejnego stopnia awansu i są jednym z kluczowych wymagań formalnych.
Rola dyrektora szkoły w procesie awansu zawodowego
Dyrektor szkoły pełni kluczową rolę w procesie awansu zawodowego nauczycieli. Przede wszystkim to dyrektor dokonuje oceny pracy nauczyciela, która jest jednym z najważniejszych elementów wpływających na możliwość uzyskania awansu [5]. Ocena ta jest dokonywana po zasięgnięciu opinii mentora (w przypadku nauczyciela początkującego) oraz innych zainteresowanych stron, takich jak rada rodziców czy samorząd uczniowski [2].
Dyrektor szkoły jest również odpowiedzialny za wyznaczenie mentora dla nauczyciela początkującego. Mentor pełni funkcję opiekuna, który wspiera nauczyciela w jego rozwoju zawodowym i przygotowaniu do awansu na stopień nauczyciela mianowanego [5]. Opinia mentora jest istotnym elementem w procesie oceny pracy nauczyciela początkującego.
W przypadku awansu na stopień nauczyciela mianowanego, dyrektor szkoły jest jednym z członków komisji egzaminacyjnej, która przeprowadza egzamin dla nauczyciela ubiegającego się o ten stopień awansu [3].
Komisje egzaminacyjne i kwalifikacyjne – skład i kompetencje
Komisje egzaminacyjne i kwalifikacyjne odgrywają kluczową rolę w procesie awansu zawodowego nauczycieli. Ich skład i kompetencje są ściśle określone w przepisach prawa.
W przypadku awansu na stopień nauczyciela mianowanego, komisja egzaminacyjna składa się z:
– przedstawiciela organu prowadzącego szkołę jako przewodniczącego komisji
– przedstawiciela organu sprawującego nadzór pedagogiczny
– dyrektora szkoły
– dwóch ekspertów z listy ekspertów ustalonej przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania [4]
Komisja przeprowadza egzamin, który jest warunkiem koniecznym do uzyskania stopnia nauczyciela mianowanego. Egzamin ma formę rozmowy, podczas której nauczyciel przedstawia swoją wiedzę i umiejętności [3].
W przypadku awansu na stopień nauczyciela dyplomowanego, komisja kwalifikacyjna składa się z:
– przedstawiciela organu sprawującego nadzór pedagogiczny jako przewodniczącego komisji
– dyrektora szkoły
– trzech ekspertów z listy ekspertów ustalonej przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania [4]
Komisja kwalifikacyjna dokonuje analizy dorobku zawodowego nauczyciela mianowanego oraz przeprowadza rozmowę kwalifikacyjną [3].
Rola organu prowadzącego i organu nadzoru pedagogicznego
Organ prowadzący szkołę oraz organ sprawujący nadzór pedagogiczny mają istotne kompetencje w procesie awansu zawodowego nauczycieli.
Organ prowadzący szkołę (najczęściej jest to gmina lub powiat) podejmuje decyzję o nadaniu stopnia nauczyciela mianowanego na podstawie wyników egzaminu przeprowadzonego przez komisję egzaminacyjną [4]. Przedstawiciel organu prowadzącego jest również przewodniczącym komisji egzaminacyjnej dla nauczycieli ubiegających się o stopień nauczyciela mianowanego.
Z kolei organ sprawujący nadzór pedagogiczny (kuratorium oświaty) nadaje stopień nauczyciela dyplomowanego na podstawie rekomendacji komisji kwalifikacyjnej [4]. Przedstawiciel organu sprawującego nadzór pedagogiczny jest przewodniczącym komisji kwalifikacyjnej dla nauczycieli ubiegających się o stopień nauczyciela dyplomowanego.
Kryteria oceny i wymagania formalne przy awansie zawodowym
Decyzje o awansie zawodowym nauczyciela podejmuje się na podstawie ściśle określonych kryteriów i wymagań formalnych. Kryteria oceny pracy nauczyciela są jednym z najważniejszych elementów wpływających na możliwość uzyskania awansu [3].
Dla nauczyciela początkującego kryteria oceny obejmują:
– poprawność merytoryczną i metodyczną prowadzonych zajęć
– dbałość o bezpieczeństwo uczniów
– znajomość praw dziecka
– wspieranie każdego ucznia w jego rozwoju
– przestrzeganie statutu szkoły [5]
Ważnym elementem procesu awansu jest również prowadzenie przez nauczyciela początkującego dokumentacji zajęć oraz współpraca z mentorem [1]. Mentor wspiera nauczyciela w rozwoju zawodowym i przygotowaniu do egzaminu na stopień nauczyciela mianowanego.
Wymagania formalne obejmują również odpowiedni staż pracy. Jak wspomniano wcześniej, nauczyciel początkujący musi przepracować minimum 2 lata i 9 miesięcy, zanim będzie mógł ubiegać się o awans na nauczyciela mianowanego. Warto zauważyć, że nauczyciel początkujący może skrócić okres przygotowania do awansu, jeśli posiada stopień naukowy lub doświadczenie w nauczaniu zdobyte w innych krajach [2].
Procedura odwoławcza w procesie awansu zawodowego
W przypadku negatywnej decyzji dotyczącej awansu zawodowego, nauczyciel ma prawo do odwołania. Procedura odwoławcza jest istotnym elementem systemu awansu zawodowego, zapewniającym nauczycielom możliwość dochodzenia swoich praw.
Nauczyciel, który nie otrzymał pozytywnej oceny pracy od dyrektora szkoły, może odwołać się od tej decyzji do organu sprawującego nadzór pedagogiczny. Odwołanie należy złożyć w terminie 14 dni od dnia otrzymania oceny [5].
W przypadku negatywnego wyniku egzaminu na stopień nauczyciela mianowanego, nauczyciel może odwołać się do organu prowadzącego szkołę. Jeśli organ prowadzący odrzuci odwołanie, nauczyciel może skierować sprawę do sądu administracyjnego [4].
Podobnie, w przypadku negatywnej decyzji komisji kwalifikacyjnej dotyczącej awansu na stopień nauczyciela dyplomowanego, nauczyciel może odwołać się do organu sprawującego nadzór pedagogiczny, a następnie do sądu administracyjnego [4].
Wpływ reformy systemu awansu zawodowego na decyzyjność
Reforma systemu awansu zawodowego nauczycieli z 2022 roku wpłynęła również na kwestie decyzyjności w procesie awansu. Uproszczenie procedury awansu miało na celu zwiększenie efektywności edukacji i większe uznanie faktycznych kompetencji nauczycieli [1].
Jedną z najważniejszych zmian było uproszczenie systemu stopni awansu z czterech do trzech, co wpłynęło również na uproszczenie procedur decyzyjnych. Zmiany te są związane z dążeniem do zwiększenia efektywności edukacji i lepszego wykorzystania potencjału nauczycieli [2].
Wprowadzenie funkcji mentora dla nauczyciela początkującego zamiast dotychczasowego opiekuna stażu również wpłynęło na proces decyzyjny. Mentor ma większy wpływ na ocenę pracy nauczyciela początkującego, a jego opinia jest istotnym elementem w procesie awansu [5].
Podsumowanie: kluczowe podmioty decydujące o awansie nauczycieli
Podsumowując, o awansie zawodowym nauczycieli decydują różne podmioty, w zależności od stopnia awansu:
1. W przypadku awansu na stopień nauczyciela mianowanego:
– Komisja egzaminacyjna przeprowadza egzamin
– Organ prowadzący szkołę podejmuje decyzję o nadaniu stopnia na podstawie wyników egzaminu
2. W przypadku awansu na stopień nauczyciela dyplomowanego:
– Komisja kwalifikacyjna dokonuje analizy dorobku zawodowego i przeprowadza rozmowę kwalifikacyjną
– Organ sprawujący nadzór pedagogiczny nadaje stopień na podstawie rekomendacji komisji
Istotną rolę w całym procesie odgrywa również dyrektor szkoły, który dokonuje oceny pracy nauczyciela i jest członkiem komisji egzaminacyjnych i kwalifikacyjnych.
System awansu zawodowego nauczycieli jest więc złożonym procesem, w którym decyzje podejmowane są przez różne podmioty na różnych etapach. Reforma z 2022 roku wpłynęła na uproszczenie tego systemu i zwiększenie jego efektywności [1].
Źródła:
[1] https://zssio.com.pl/sciezka-awansu-zawodowego-nauczyciela-kompletny-poradnik-krok-po-kroku
[2] https://lexedu.pl/aktualnosci/awans-zawodowy-nauczyciela-nauczyciel-poczatkujacy-mianowany-dyplomowany/
[3] https://www.ire-studia.edu.pl/awans-zawodowy-nauczyciela-przewodnik-po-stopniach-nauczycielskich/
[4] https://www.aplikuj.pl/porady-dla-pracodawcow/2366/awans-zawodowy-nauczycieli-warunki-uzyskiwania-awansu-zawodowego-na-rozne-stopnie
[5] https://poradnikpracownika.pl/-ile-trwa-i-jak-przebiega-awans-zawodowy-nauczyciela
Program Bell to dynamiczny portal edukacyjny, który łączy pasję do języków obcych z wszechstronnym rozwojem osobistym. Tworzymy wartościowe treści w sześciu kluczowych obszarach: językach obcych, edukacji, karierze i biznesie, rozwoju osobistym, podróżach i kulturze oraz poradach praktycznych. Nasze motto „Rozbrzmiewamy w wielu językach” odzwierciedla naszą misję tworzenia przestrzeni, gdzie wiedza i rozwój spotykają się z międzykulturowym dialogiem.