Kiedy upływa termin obrony doktoratu na starych zasadach?

Czas na starych zasadach – kiedy kończy się epoka dotychczasowych przewodów doktorskich?

Zmiany w systemie szkolnictwa wyższego to temat, który spędza sen z powiek wielu doktorantom. Szczególnie ci, którzy rozpoczęli swoje przewody na dotychczasowych zasadach, zadają sobie pytanie: do kiedy można obronić doktorat na starych zasadach? Reforma wprowadzona przez ustawę Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (tzw. Ustawa 2.0 lub Konstytucja dla Nauki) wyznaczyła konkretne ramy czasowe na dokończenie rozpoczętych procedur. W artykule wyjaśniamy najważniejsze kwestie związane z terminem obrony doktoratu na dotychczasowych zasadach oraz konsekwencje niedotrzymania ustawowych terminów.

Reforma szkolnictwa wyższego a przewody doktorskie

Reforma systemu szkolnictwa wyższego i nauki wprowadzona w 2018 roku diametralnie zmieniła sposób uzyskiwania stopnia doktora w Polsce. Ustawa Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce zastąpiła dotychczasowe „przewody doktorskie” nową ścieżką, opartą głównie o kształcenie w szkołach doktorskich. Te zmiany wywołały wiele pytań wśród osób, które rozpoczęły swoje doktoraty jeszcze przed wejściem w życie nowych przepisów.

Kluczowym elementem reformy było wprowadzenie okresu przejściowego, pozwalającego na dokończenie rozpoczętych przewodów doktorskich według starych zasad. Początkowo wyznaczono dość odległy horyzont czasowy, jednak pandemia COVID-19 i związane z nią utrudnienia w prowadzeniu badań naukowych spowodowały konieczność nowelizacji i wydłużenia terminu obrony doktoratu na dotychczasowych zasadach.

Warto zaznaczyć, że nowy system kształcenia doktorantów zakłada większą interdyscyplinarność, umiędzynarodowienie oraz ściślejszą współpracę z otoczeniem społeczno-gospodarczym. Dla wielu osób funkcjonujących w poprzednim systemie oznaczało to konieczność podjęcia trudnej decyzji – czy przyspieszyć prace nad doktoratem, aby zmieścić się w terminie, czy przejść na nowe zasady.

Ostateczny termin obrony doktoratu na starych zasadach

Zgodnie z pierwotnym brzmieniem Ustawy 2.0, przewody doktorskie wszczęte przed 30 kwietnia 2019 roku miały być przeprowadzane na podstawie przepisów dotychczasowych, jednak nie dłużej niż do 31 grudnia 2021 roku. Ten termin został jednak wydłużony w związku z pandemią COVID-19.

Na mocy nowelizacji, ostatecznym terminem obrony doktoratu na starych zasadach jest 31 grudnia 2023 roku. Po tym dniu wszystkie niezakończone przewody doktorskie zostaną obligatoryjnie zamknięte. To oznacza, że doktoranci, którzy rozpoczęli swoje przewody na starych zasadach, muszą do tego dnia dopełnić wszystkich formalności związanych z obroną, łącznie z otrzymaniem decyzji o nadaniu stopnia doktora.

Ten sztywny termin stanowi prawdziwe wyzwanie dla wielu doktorantów, zwłaszcza tych, którzy z różnych przyczyn (osobistych, zawodowych czy związanych z trudnościami w realizacji badań) nie są w stanie przyspieszyć swoich prac. Warto podkreślić, że nie przewiduje się kolejnych przedłużeń terminu, co sprawia, że osoby planujące obronę powinny bardzo skrupulatnie zaplanować ostatnie miesiące pracy nad dysertacją.

Co się dzieje po upływie terminu obrony doktoratu?

Pytanie, które nurtuje wielu doktorantów to: co stanie się, jeśli nie zdążą obronić doktoratu na starych zasadach? Ustawa przewiduje, że wszystkie niezakończone przewody doktorskie po 31 grudnia 2023 roku ulegną automatycznemu zamknięciu. Oznacza to, że cały dotychczasowy wysiłek włożony w przygotowanie doktoratu według starych zasad formalnie przepadnie.

Osoby, które nie zdążą z obroną, będą musiały ubiegać się o stopień doktora zgodnie z nowymi przepisami. W praktyce może to oznaczać konieczność dostosowania swojej rozprawy do nowych wymogów, a nawet rozpoczęcia całego procesu od nowa – poprzez rekrutację do szkoły doktorskiej lub w trybie eksternistycznym.

Warto jednak zauważyć, że materiał badawczy i naukowy zgromadzony podczas pracy nad rozprawą na starych zasadach nie musi zostać zmarnowany. Może on posłużyć jako podstawa do przygotowania nowej rozprawy, spełniającej wymogi aktualnych przepisów. Niemniej jednak formalnie będzie to już nowe postępowanie w sprawie nadania stopnia doktora.

Jak przygotować się do obrony przed upływem terminu?

Dla doktorantów, którzy chcą zdążyć z obroną przed końcem 2023 roku, czas jest kluczowym czynnikiem. Planowanie ostatnich miesięcy pracy nad dysertacją wymaga uwzględnienia nie tylko samego procesu pisania, ale również wszystkich procedur administracyjnych, które poprzedzają obronę.

Pierwszym krokiem powinna być dokładna analiza harmonogramu pozostałych działań. Należy pamiętać, że procedura obrony doktoratu na starych zasadach obejmuje wiele etapów, m.in.:
– złożenie gotowej rozprawy promotorowi
– akceptację rozprawy przez promotora
– wyznaczenie recenzentów
– czas na przygotowanie recenzji (zwykle 2 miesiące)
– wyznaczenie terminu obrony
– samą obronę
– zatwierdzenie przez odpowiednie organy uczelni

Kluczowe jest uwzględnienie czasu potrzebnego recenzentom na przygotowanie opinii oraz terminów posiedzeń rad naukowych czy komisji doktorskich, które często odbywają się w określonych odstępach czasu. Planując obronę doktoratu przed końcem 2023 roku, doktoranci powinni założyć, że gotowa rozprawa powinna trafić do recenzentów najpóźniej we wrześniu 2023, aby realnie zdążyć z całą procedurą.

Czy możliwe jest indywidualne przedłużenie terminu?

Wielu doktorantów zadaje pytanie, czy możliwe jest uzyskanie indywidualnego przedłużenia terminu obrony doktoratu na starych zasadach. Odpowiedź jest jednoznaczna – nie ma możliwości indywidualnego przedłużenia terminu poza 31 grudnia 2023 roku.

Termin ten wynika bezpośrednio z przepisów rangi ustawowej i żadna jednostka naukowa nie ma kompetencji do jego przedłużenia w indywidualnych przypadkach. Oznacza to, że niezależnie od sytuacji osobistej czy przeszkód w realizacji badań, ostateczny termin pozostaje bez zmian dla wszystkich doktorantów.

Jedyną teoretyczną możliwością zmiany tego terminu byłaby kolejna nowelizacja ustawy, jednak obecnie nie są prowadzone prace legislacyjne w tym kierunku. Co więcej, przedstawiciele Ministerstwa Edukacji i Nauki wielokrotnie podkreślali, że termin 31 grudnia 2023 roku jest ostateczny i nie planuje się jego przesunięcia.

Alternatywne drogi uzyskania stopnia doktora po 2023 roku

Dla osób, które przewidują, że nie zdążą z obroną na starych zasadach, warto rozważyć alternatywne ścieżki uzyskania stopnia doktora po 31 grudnia 2023 roku. Nowe przepisy przewidują dwie główne drogi:

1. Kształcenie w szkole doktorskiej – forma zorganizowanych, nieodpłatnych studiów doktoranckich, zakończonych złożeniem rozprawy doktorskiej.

2. Tryb eksternistyczny – dla osób, które nie są uczestnikami szkoły doktorskiej, ale posiadają znaczący dorobek naukowy i przygotowaną rozprawę doktorską.

Dla doktorantów, którzy mają już zaawansowaną rozprawę i znaczący dorobek naukowy, tryb eksternistyczny może być atrakcyjnym rozwiązaniem. Pozwala on na wykorzystanie dotychczasowej pracy i dostosowanie jej do nowych wymogów bez konieczności uczestnictwa w pełnym programie kształcenia szkoły doktorskiej.

Warto jednak pamiętać, że nowe zasady wprowadzają dodatkowe wymogi, takie jak konieczność posiadania publikacji naukowych w renomowanych czasopismach czy udział w projektach badawczych. Dlatego też osoby rozważające tę ścieżkę powinny wcześniej zapoznać się z aktualnymi wymaganiami obowiązującymi w wybranej jednostce naukowej.

Podsumowanie – ostatnie miesiące na obronę doktoratu na starych zasadach

Zbliżający się termin końcowy obrony doktoratu na starych zasadach stanowi poważne wyzwanie dla wielu doktorantów. Kluczowe jest realistyczne oszacowanie szans na ukończenie rozprawy i przejście całej procedury przed 31 grudnia 2023 roku.

Dla osób, które są na zaawansowanym etapie pracy nad dysertacją, najbliższe miesiące powinny być czasem intensywnej pracy i ścisłej współpracy z promotorem. Warto również zawczasu zapoznać się z harmonogramem posiedzeń odpowiednich organów uczelni, aby uwzględnić je w swoim planie działania.

Jednocześnie osoby, które widzą, że nie zdążą z obroną na starych zasadach, powinny już teraz rozważyć alternatywne ścieżki i rozpocząć przygotowania do ubiegania się o stopień doktora według nowych przepisów. Dzięki temu przejście między systemami może być mniej stresujące i bardziej efektywne.

Niezależnie od wybranej drogi, warto pamiętać, że uzyskanie stopnia doktora to nie tylko formalność, ale przede wszystkim potwierdzenie umiejętności prowadzenia samodzielnych badań naukowych i wnoszenia oryginalnego wkładu w rozwój danej dyscypliny. Te kompetencje pozostają wartościowe niezależnie od systemu, w jakim ostatecznie uzyskamy stopień naukowy.